Vraag vijf mensen wat ze van hetzelfde kunstwerk vinden en je krijgt vijf verschillende interpretaties van hetzelfde werk. Lees een verhaal voor aan vijf mensen en ze horen allemaal iets anders.

Het menselijk brein is de grote speler in het proces van luisteren, informatie verwerken en reageren. De standaardinstellingen van het brein kunnen goed luisteren en kijken in de weg staan. Ik noem twee van die standaardinstellingen:

1

Alle informatie die via je zintuigen binnenkomt, wordt gefilterd, verwerkt en opgeslagen in jóuw brein. In de loop van de jaren heb je je eigen voorkeuren ontwikkeld om informatie te filteren, waarbij je je goed voelt. (Niet alles wat goed voelt is ook daadwerkelijk goed voor je, maar dat zou een andere blog kunnen zijn) Die voorkeuren worden de snelwegen in je hersenen en zonder ergens bij na te denken (onbewust) komt alles wat je waarneemt over die snelwegen bij je binnen. Je brein kent alleen maar jouw herinneringen als referentiekader.… En dus wordt (op de automatische piloot) alle binnenkomende informatie bij voorkeur vergeleken met wat al in het geheugen is opgeslagen.

Heel bluntly speaking gaat het dan over een soort ‘bingo’ gevoel. Ons brein is op zoek naar een match tussen nieuwe informatie en wat in het verleden al in het archief is opgeslagen: Een woord, een uitspraak, een (vergelijkbare) situatie.

Dus dit gebeurt als iemand aan de haal gaat met een verhaal van de ander door in te springen met “O, dat had ik laatst ook….”

BINGO

‘Autobiografisch luisteren’ noemt Stephen Covey dit. Jouw waarheden en referenties filteren de informatie en de herkenning gebruik je als een kapstok om je eigen verhaal aan op te hangen.

Voorbeeld uit eigen archief

Ik: “Het tempo ligt voor mij een beetje te laag, merk ik…door maatregelen corona. Ik word er passief van en ben gefrustreerd.”

Ander: “…maar gelukkig is er nog een heleboel wat wel kan, Ik herken het wel hoor … ik ben maar gaan lezen…lees een boek!!”

Los van het feit dat de Ander ‘gelijk’ heeft en dat het helpend is om een perspectief te draaien naar mogelijkheden en… los van het feit dat een boek lezen een concrete tip is, voelde ik me toch niet echt gehoord. Ik miste een paar belangstellende vragen zoals:

–wat frustreert je precies? -wat mis je? -wat doe je wel? -hoe ziet passief er voor jou?

2

Een tweede standaardinstelling die goed luisteren in de weg kan zitten is het feit dat de luister-stand minder werkgeheugen van je hersenen in beslag neemt dan de vertelstand. Die onbenutte ruimte wil het brein graag opvullen omdat het anders juist niet meer goed kan focussen op wat er wordt gezegd.

Herken je misschien dit:

• Een telefoongesprek voeren en ondertussen droedelen (tekeningetjes maken op een kladje)
• Autorijden met muziek aan geeft je meer focus dan zonder muziek. En… als je in een situatie komt waarbij je moet opletten, draai je het volume naar beneden; opletten, rijden én muziek luisteren, dat gaat niet samen.

We luisteren dus veel sneller dan dat de ander kan spreken. Onderzoek wijst uit dat onze hersenen na 3 seconden luisteren al geneigd zijn om af te dwalen of om het overschot aan capaciteit die daardoor ontstaat aan te vullen. Daar is je brein heel creatief in: Bijvoorbeeld door op iedere zin van een ander te reageren (dat is luisteren om zelf ook wat te kunnen zeggen). Een andere manier is het autobiografisch bingo spelen. Je kunt ook ‘luisteren’ en ondertussen met je gedachten heel ergens anders zijn. Of fysiek onrustig worden, weg kijken, wiebelen met je voet, kortom: je non-verbale communicatiemiddel laten spreken.

HOE WEL?

Door-luisteren met de echo vraag.

Om te ontdekken wat iemand écht bedoelt met bepaalde uitspraken, kun je de echo vraag stellen.

Je weet wel…Bij een echoput gaan staan en iets roepen…en je krijgt de laatste woorden ‘terug’. Gebruik letterlijk de woorden van de ander.

ANDER: “Werk en privé combineren…nou ik vind het op dit moment echt lastig”

JIJ: “wat maakt dat het echt lastig is?”

ANDER: “Alles loopt door elkaar, thuiswerken, kinderen, weinig structuur. Het is onrustig.”

JIJ: “Waaraan merk je dat er onrust is?”

ANDER: “een vol hoofd, slechte concentratie, slecht in slaap komen, weinig tijd voor mezelf…”

Belangstellende vragen

Naast de echo-vraag zijn er een aantal andere belangstellende vragen die je kunt stellen. Belangstellende vragen zijn er ook op gericht een uitgebreider antwoord te ontlokken met als doel je gesprekspartner beter te begrijpen. Deze vragen zorgen dat je niet aan de oppervlakte blijft (WAT), maar dat je bij het motief uitkomt (WAAROM).

• WAT maakt dat je… | WAT mis je..| WAT doe je….| WAT zou je willen…. ?
• WAARAAN merk je…?
• HOE ziet….er uit voor jou?

NOTE:

De WAAROM-vraag lijkt de meest directe vraag richting motief, toch moet je een beetje uitkijken met die vraag. Dat komt omdat een WAAROM-vraag juist de suggestie kan wekken dat het motief ter discussie wordt gesteld, waardoor je gesprekspartner ‘in de verdediging kan schieten’.

Interesse-stand

Interesse ‘zit’ in een deel van het brein waaruit je het meest open-minded en ruimdenkend opereert, het beste kan luisteren en gaat voor de win-win. De pre-frontale cortex is positief nieuwsgierig, onderzoekend en experimenterend…het deel van het brein wat vragen wil stellen en mee wil denken. Die interesse-stand kun je al activeren door jezelf (je brein) daaraan te helpen herinneren. Plak vlak voor een gesprek waar je tegenop ziet bijvoorbeeld een post-it met het woord interesse op je beeldscherm.

Laat de stilte vallen

Dat werkt. Geef niet direct antwoord. Doe eens niets. Stilte kan voor je gesprekspartner een katalysator zijn om verder en dieper op het eigen verhaal in te gaan.

“ ik vind dat echt een complexe casus …(stilte)…het loopt stroef……(stilte)…op één of andere manier lukt het me niet om de medewerker in beweging te krijgen.

Wanneer luisteren om te reageren overgaat in luisteren om te begrijpen, ontstaat er echt contact. Luisteren kan zo veel zeggen.